Başkomutanlığın, Bahriye Menzil Kumandanlığı’nın istihbaratına istinaden 8. Fırka Kalem Riyaseti ve diğer ilgili makamlara gönderdiği ve 8. Fırka Kalem Riyaseti’nin de 18/ 10/ 331 tarihiyle Karasi, Uşak, Akhisar, Alaşehir Jandarma Kumandanlıklarına dikkatleri ve gereği için sevk ettiği rapor oldukça önemli gözükmektedir. Bu raporda özetle şu bilgiler yer almakta idi;

Madde 1: Atina’daki İngiliz Ataşemiliteri Anadolu ve Suriye hatlarının taharrisi için Rum çetelerini silahlandırıyor. Bunlardan 18’i yoldadır.

Madde 2: Midilli adasında itilafçıların gayr-i memnun ve Anadolu firarilerinden 3000 kişilik bir gönüllü kıtası oluşturduğu mevsuk belgeden anlaşılıyor.

Bunların Mosko-Pulo ve Lisa adalarından Ayvalık’a taarruzu muhtemeldir. Tabii ki bu rapor, İzmir’e yakın olan ve gayr-i Müslim meskûn nüfusu da bulunan Manisa ve çevresini yakından ilgilendiriyordu. Bazı Rum ve Ermenilerin, yabancı unsurların tahrik ve emellerine kolayca alet olabilmelerine karşı, Türk askerî makamlarının bazı tedbirler alma mecburiyetinde kaldıklarını görüyoruz.

8. Fırka Kalem Riyaseti’nce, Başkumandanlık makamının emrine istinaden, 12 Haziran 332 tarihi itibarıyla bağlı askerlik şubelerine gönderilen resmi yazıda; aslen İstanbullu olup Anadolu’da askerlik yapmakta olan veya herhangi vilayet ahalisinden olup terhis olacak Ermeni efradın tren istasyonları ve sahil hattından uzak Şereflikoçhisar - Tuzgölü civarına yerleştirilmeleri ve yol masraflarının askeriye tarafından karşılanmaları gerektiği bildirilmektedir.

Benzer bir tedbirin, Rumlarla ilgili olarak uygulamaya konduğunu görüyoruz. Kalem Riyaseti’nin, kendine bağlı askerlik şubelerine gönderdiği 26 Ağustos 332 tarihli yazıda özetle; “Romanya’nın harbe girmesiyle, İtilafın yakında Yunanistan’ı lehlerine çevirecekleri pek muhtemel görülmektedir. Bu vaziyetin tahakkuku gününe kadar Yunan tebaası ile Rumların bulundukları mahalden başka mahalle hareketlerine müsaade olunmaması ve gizlice gözetim altında tutulmaları” ifade edilmektedir. Yine benzer bir ikaz, 2 gün sonra Soma, Kırkağaç Kaymakamlıkları ile Alaşehir, Akhisar, Uşak askerlik şubelerine yapılmıştır.

Başkumandanlık emrine istinaden yapılan uyarıda; “mıntıkanızda ve sahilde şayan-ı itimad olmayan Rum ahalisinin düşmana yardım edecek halde bulunmadan sahilden serian uzaklaştırılabilmesi için şimdiden mülkî memurlar ile temasda bulunularak gayet mahrem hazırlıklara başlanılması” tebliğ edilmektedir.

Bütün bu yazışmalar, Osmanlı askerî makamlarının, kendi vatandaşı olan bazı gayr-i Müslimlerin düşman lehine tutum ve davranışlar ortaya koyması kaygısından kaynaklanmakta idi. Şüphesiz bu kaygı, zan ve tahminlerden öte 1821 Yunan isyanı ve Balkan savaşlarındaki yaşanmış tecrübelere dayanmaktaydı.

Nitekim I. Dünya Savaşı ve Millî Mücadele sürecinde, bazı istisnaları olmakla birlikte, Türk devlet adamlarının endişelerini haklı çıkarırcasına gayr-i Müslim vatandaşların büyük bölümünün işgalciler lehine tutum ve davranış sergilediklerini biliyoruz. İtilaf devletlerinin özellikle İngilizlerin, Mondros Mütarekesi sonrası gayr-i Müslimlerle ilgili mütareke hükümlerinin uygulanması yönünde müdahaleler yaptıkları görülmektedir.

Bu tarihi kesit içerisinde Şereflikoçhisar, günümüzde bile bazılarına göre sürgün yeri olarak görülüyor. Şereflikoçhisar’la ilgili bu yanlış algıyı değiştirmenin çözümü ne olabilir?

(Kaynak: Geçmişten Günümüze Manisa Şehzade II. Mehmet ve Manisa Tarihi - Kültürü – Ekonomisi)

     12 Eylül 2019